Η ΕΚΘΕΣΗ «ΣΧΕΔΙΟ ΣΩΤΗΡΙΑ» ΩΣ ΕΝΝΟΙΑ ΤΡΑΥΜΑ- ΜΝΗΜΗ

           

  Η ΕΚΘΕΣΗ «ΣΧΕΔΙΟ ΣΩΤΗΡΙΑ»  ΩΣ ΕΝΝΟΙΑ  ΤΡΑΥΜΑ- ΜΝΗΜΗ

 Η έκθεση «ΣΧΕΔΙΟ ΣΩΤΗΡΙΑ» έχει οριστεί να πραγματοποιηθεί από τον Ιούνιο  έως και τον Οκτώβριο, σε επιμέλεια πρόταση  του δρ. φιλοσοφίας Παναγιώτη Παπαδόπουλου.

Το πλάνο δουλεύουν φοιτητές  και καθηγητές  της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών  Αθηνών.

Ta ερωτήματα  που εξαρχής θέτονται είναι

1.Γιατί μια μεγάλη έκθεση στους χώρους του νοσοκομείου Σωτηρία;

2.Το αρχειακό  υλικό του Σωτηρία ,το "αναιμικό αρχείο" πως θα αξιοποιηθεί ;

3. Η τέχνη αρχείου στη νεωτερικότητα .Τι απάντηση θα δώσει η έκθεση;

4.Ο στόχος της έκθεσης είναι να Αρχειοθετήσει η να ερμηνεύσει ;

5. Ως έργο θα κατατεθούν τα Αρχειακά ντοκουμέντα, η η δράση των καλλιτεχνών σε ένα εικαστικό-ποιητικό διάλογο του σήμερα με το χθες;

6.Θα συνομιλήσει  η έκθεση με τις μνήμες η με τις αφηγήσεις;

7.Με βάση  την κλασική διάκριση ανάμεσα στο κοιτάω ή βλέπω., οι καλλιτέχνες με τον επιμελητή   Διαισθάνονται  η βλέπουν;

Σύμφωνα με τον Derrida «η γραφή κατά την γνώμη του Πλάτωνα δεν αξίζει περισσότερα σαν ιαμα απ ότι αξίζει σαν δηλητήριο». ο Jacques Derrida  ( 1930-2004 ) επιχειρεί μια κριτική αποδόμηση του πλατωνισμού στο αυτόνομο δοκίμιο "Πλάτωνος Φαρμακεία", από τον τόμο "La dissemination"(1972), Το "φάρμακον", πλατωνική λέξη, που σημαίνει ταυτοχρόνως δύο διαφορετικά και αντίθετα πράγματα (δηλητήριο και ίαμα) .

Η έκθεση τι θέση θα πάρει, και πως θα απαντήσουν οι συνδαιτυμόνες  της ;

                                                             ΧΡΗΣΤΟΣ Ν. ΘΕΟΦΙΛΗΣ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

     Μια μεγάλη έκθεση –τέσσερις μήνες, από τα μέσα Ιουνίου μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου- σε έναν ανορθόδοξο για μας χώρο χρειάζεται αιτιολόγηση. Στον ευρωπαϊκό χώρο –μετά τον πόλεμο- παρατηρείται μια θεσμοποίηση της μνήμης που καλύπτει όλον τον πολιτιστικό ιστό της κάθε κοινωνίας. Αναπαλαίωση των καταστραμμένων κτηρίων και μνημείων στη διάρκεια του πολέμου, αλλά κυρίως η δημιουργία μιας καλλιτεχνικής και εικαστικής παραγωγής πάνω στη μνήμη. Θεωρώ ότι το ευρωπαϊκό αίτημα της μνήμης –απέναντι στον πόλεμο, στο ολοκαύτωμα, στις μειονότητες και στις εθνικές ιδιαιτερότητες, ενεργοποίησε ένα μεγάλο κομμάτι της σύγχρονης τέχνης. Μπορεί να έχουμε ενστάσεις απέναντι στη θεσμοποίηση της μνήμης αλλά η σύγχρονη τέχνη προχωρά σε ένα βαθμό παράλληλα με αυτή. Το συμπέρασμα είναι ότι Η σύγχρονη τέχνη –για λόγους που δεν είναι της ώρας να αναλύσουμε ριζοσπαστικοποίησε σε μεγάλο βαθμό την ιστορική συνείδηση, τον τρόπο που βλέπουμε το έργο αλλά και τον ίδιο τον εκθεσιακό χώρο. Αντίθετα, στη χώρα μας η αμνησία της πολεοδομίας μετατράπηκε στο κυρίαρχο μοντέλο αυτής της κοινωνίας. Εδώ, οι συνδέσεις της μνήμης δεν πραγματοποιήθηκαν.

 Η Σωτηρία αποτέλεσε μια κλασική ετεροτοπία κρίσης. Είναι το πρώτο ελληνικό λαϊκό σανατόριο(1903) που δημιουργείται ως αποτέλεσμα της φιλανθρωπικής αντίληψης του 19^ου αιώνα. Μέσα όμως από τα ιστορικά ντοκουμέντα αυτής της εποχής φαίνεται ότι ο ιδρυματικός χαρακτήρας του υπήρξε περισσότερο ισχυρός από τον ίδιο το θεραπευτικό. Από το 1919 μέχρι το 1936 η αθρόα προσέλευση φυματικών για νοσηλεία και η ανεπάρκεια του κρατικού προϋπολογισμού αναγκάζει την πολιτεία να προσφύγει σε πρόχειρες λύσεις και σύντομα η Σωτηρία γεμίζει από παραπήγματα, πρόχειρες κατασκευές, λυόμενους οικισμούς, παράγκες. Δημιουργείται αυτά τα χρόνια μια έγκλειστη πολιτεία στην οποία χιλιάδες ασθενείς θα αναζητήσουν μια ανέλπιδα προσπάθεια θεραπείας μόνο και μόνο εγκλεισμένοι μέσα στα πλαίσια της. Στις παρυφές αυτής της πολιτείας περιφερόμενοι που άνοιγαν μικρομάγαζα και αγύρτες ολοκλήρωναν το σκηνικό.

 

   Η Σωτηρία δεν υπήρξε απλά ένας χώρος εγκλεισμού αλλά ταυτόχρονα ένα νοσοκομείο στο οποίο η “κρίση” που εκδηλωνόταν και εκδηλώνεται είναι σωματική. Ξετυλίγεται, μέσα σε αυτόν το χώρο, η αφήγηση για την αρρώστια και το άρρωστο σώμα. Η Σωτηρία εκτός από τη φορτισμένη ιστορία ενός αιώνα αποτελεί ένα νοσοκομείο που λειτουργεί και σήμερα ως τέτοιο. Θέματα που αναφέρονται στην ασθένεια, στη θεραπεία, στην απώλεια στη κυριολεκτική/μεταφορική αντίληψη του τραύματος είναι μέσα στο αντικείμενό μας. 

   Τέλος στους χώρους της Σωτηρίας η ιστορική αφήγηση είναι ιδιαίτερα σημαντική. Χώρος φυλάκισης αγωνιστών στη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, αποδράσεων κρατουμένων αλλά και εκτέλεσης τους. Την περίοδο της κατοχής η Σωτηρία συνδέεται –για άλλη μια φορά- με την ιστορία του τόπου μέσα από τις εκτελέσεις αγωνιστών, αποδράσεις κρατουμένων. Η ιστορική σημασία του νοσοκομείου ως χώρου αντίστασης την περίοδο της κατοχής και εκτέλεσης πατριωτών αποτελεί έναν άλλο άξονα. Η απελευθέρωση των 56 κρατουμένων της Ακροναυπλίας από τη Σωτηρία στις 7 Απριλίου του 1943 υπήρξε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Οι εκτελέσεις αγωνιστών –την περίοδο του εμφυλίου πολέμου- στους χώρους της ή εμβληματικών προσωπικοτήτων όπως του Νίκου Μπελογιάννη αποτελεί ένα άλλο παράδειγμα.

   Το σχέδιο αυτό έχει αρκετές ιδιαιτερότητες. Στο μεγαλύτερο μέρος του δεν εκτελείται σε κάποιο κλασικό μουσειακό χώρο. Ο χώρος εφαρμογής του είναι Αρκετά ανορθόδοξος. Για παράδειγμα Το θέμα του σχεδίου με τον χώρο εφαρμογής του ταυτίζονται. Το αντικείμενο δηλαδή με τον χώρο που θα το ενεργοποιήσει ταυτίζονται γεγονός που σημαίνει ότι η αντίληψη του χώρου δεν θα είναι –δεν θα μπορεί να είναι- ουδέτερη. Πιστεύω ότι ο ίδιος ο χώρος σαν την υλική προϋπόθεση του σχεδίου θα δώσει λύσεις και ιδέες. Το in situ προϋπόθεση μιας κατασκευής συμβαδίζει με το in relatio, δηλαδή με τη σχέση του στο χώρο. Γι’ αυτό κεντρικά σημεία της έκθεσης θα ξεκινούν και θα γειτνιάζουν με φορτισμένους –ιστορικά- χώρους όπως για παράδειγμα το Σανατόριο που έφτιαξε η Σλήμαν, το οποίο τώρα είναι εγκαταλειμμένο.   Ήδη μέσα από όλες τις συζητήσεις που έχω κάνει αυτό το διάστημα με καλλιτέχνες παρατηρώ ότι οι περισσότεροι προσανατολίζονται στη διαλεκτική σχέση της ιδέας με το χώρο και μάλιστα ο χώρος να αποτελέσει τον ενεργητικό παράγοντα της ιδέας.

   Ένα άλλο όνομα για το σχέδιο Σωτηρία είναι η αναζήτηση της μνήμης. Στην εικαστική αποτύπωση ενός τέτοιου θέματος είναι ισχυρό το στοιχείο του θυμάμαι. Ο καλλιτέχνης καλείται να κάνει τον θεατή να θυμηθεί, να ξαναφέρει στην επιφάνεια προσχωμένες σημασίες και γεγονότα. Έχω την αίσθηση ότι η μνήμη –είτε ατομική είτε πολιτική ή συλλογική είναι πάντα κάτι παραπάνω από μια φυλακή του παρελθόντος. Η εικαστική δημιουργία ενεργοποιεί μνήμες αυτού που υπήρξε αλλά και «φανταστικές» εναλλακτικές αυτού που υπάρχει. Η μνήμη δεν είναι, λοιπόν, ποτέ σε καθαρή κατάσταση· δεν είναι ποτέ απαλλαγμένη από φαντασιακές αφηγήσεις, τις οποίες δημιουργούμε για να δώσουμε ένα νόημα στην πορεία του εγώ μέσα στον χρόνο ή ένα ιστορικό νόημα. Από την άλλη πλευρά η μνήμη είναι μια διαδικασία που μολονότι παραπέμπει προς τα πίσω ενεργοποιεί το ίδιο το παρόν. Με αυτόν τον τρόπο θα πρέπει να παρατηρήσουμε το Σχέδιο Σωτηρία.

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

1985, Απόφοιτος του Παντείου Πανεπιστημίου,τμήμα πολιτικών επιστημών

1986-1988, D.E.A, στο Πανεπιστήμιο του Poitiers, πάνω στην ιστορία της φιλοσοφίας

1988-1990, ερευνητής στα Archives Husserl στο Παρίσι καθώς και στη Λουβαίν-Βέλγιο/ maitre de conference..

1990-1995,διδακτορικές σπουδές στη Ναντέρ (Paris X)

1.Σεμινάρια-Συνέδρια πάνω στην τέχνη

1996-98, Διδάσκων στα σεμινάρια Φιλοσοφίας και αισθητικής στο Κέντρο Ερμηνευτικών Μελετών που στεγαζόταν στο κτήριο της ΕΠΑΣΚΤ

Ενδεικτικά αναφέρω. Θεωρίες της κειμενικότητας και τέχνη. Ένα χρήσιμο εργαλείο;

 Αποδόμηση και αισθητική.

2004-μέχρι σήμερα. Συμμετείχε στην ίδρυση του κέντρου θεωρίας ART-ACT στο οποίο έδωσε πλήθος διαλέξεων για θέματα αισθητικής καθώς και παρουσιάσεις καλλιτεχνών.

2004-μέχρι σήμερα, επιμέλεια εκθέσεων σε γκαλερί και μουσεία.

2.Τεχνοκριτική

2006-μέχρι σήμερα  Ασκεί την τεχνοκριτική στην εφημερίδα Η ΑΥΓΗ.

3.Εκδόσεις-Βιβλία.

2004, Ανάμεσα στην παράδοση και το μοντέρνο ή η αγωνία της επίδρασης στο έργο Ελλήνων σύγχρονων τοπιογράφων, εκδόσεις Διώνη, 2004

2008, Ο Σαράντης Καραβούζης και η μεταφυσική. Εκδόσεις τέχνης Οίστρος.

2008, Ο Χρόνης Μπότσογλου και ο κόσμος της εμπειρίας..

                   Κείμενα του έχουν δημοσιευθεί στα περιοδικά Arti, Αντί, Ιχνευτής κ.α.

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////